Odpowiedzialność za wiążące polecenie

Odpowiedzialność spółki i zarządu za wiążące polecenie to kluczowy temat przy umawianiu tematyki grupy spółek. Nie jest bowiem sztuką powołać pewien „byt”. Trudniej jest ustalić dla niego pewne ramy funkcjonowania – oczywiście w ramach obowiązującego prawa 🙂 

Ten wpis jest także ostatnim, który chciałabym poświęcić tematyce październikowej nowelizacji kodeksu spółek handlowych. Ostatni – ale jakże ważny! 🙂

Zachęcam Was do zapoznania się z poprzednimi postami z tego cyklu dotyczącymi:

1.  Omówienia zakresu nowelizacji k.s.h
2. Grupy spółek – jej tworzenia i zasad funkcjonowania
3. Kompetencji spółki dominującej względem spółek zależnych
4. Wiążącego polecenia – obligatoryjnej treści i zasad jego wydawania oraz przyjęcia.

Powróćmy jednak do dzisiejszego tematu 🙂

Jak wiadomo, w życiu każdego z nas bywają sytuacje, w których mierzymy się z konsekwencjami własnych wyborów. Nie inaczej jest z podmiotami gospodarczymi. Sami najlepiej wiecie, że prowadzenie biznesu wiąże się z dużą odpowiedzialnością, a czasem i ryzykiem. Dzisiaj zatem właśnie o ryzyku i odpowiedzialności przy kierowaniu i uczestnictwie w grupie spółek. 

Kwestię tę rozważę w dwóch aspektach:

• odpowiedzialności spółki dominującej za wydanie wiążącego polecenia oraz
• odpowiedzialności członków zarządu spółki zależnej za jego wykonanie.

Odpowiedzialność spółki dominującej za wydane wiążące polecenie

Odpowiedzialność względem spółki zależnej

Taka odpowiedzialność, z woli ustawodawcy dotyczy tylko szkody wyrządzonej wykonaniem wiążącego polecenia. Zatem wiążące polecenie musi być naprawdę „wiążące”.  Do nadania mu takiego charakteru potrzeba, aby zostało wydane przez uprawnionego, we właściwym trybie, o ustawowej treści.

Spółka dominująca nie przejmuje odpowiedzialności za działania spółki zależnej kierowanej jej sugestiami czy wskazaniami, które nie były ustawowym wiążącym poleceniem.

Dodatkowo, aby spółka dominująca ponosi odpowiedzialność tylko za szkodę, która nie została naprawiona w terminie wskazanym w wiążącym poleceniu.

A co w sytuacji, gdy taki termin nie został wskazany? Jest to sytuacja mniej korzystna dla spółki dominującej, bowiem w takiej sytuacji szkoda powinna zostać naprawiona niezwłocznie.

Odpowiedzialność została także dodatkowo ograniczona bowiem przesłanką jej stosowanie jest wina spółki dominującej. Winę tę oczywiście należy wykazać. Jest to obowiązkiem dochodzącego naprawienia szkody (czyli spółki zależnej).

Wyjątkiem jest wyrządzenie szkody jednoosobowej spółce zależnej w sytuacji, gdy  wykonanie wiążącego polecenia doprowadziło do jej niewypłacalności. W tym przypadku odpowiedzialność spółki dominującej obwarowana jest domniemaniem winy.

Szkoda pośrednia wspólników spółki zależnej

Spółka dominująca, która nie jest jedynym wspólnikiem spółki zależnej i jednocześnie dysponuje bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 75% kapitału zakładowego spółki zależnej, może ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą także względem wspólników mniejszościowych spółki zależnej.

Odpowiedzialność ta jest jednak ograniczona do szkody w postaci obniżenia wartości przysługującego wspólnikowi mniejszościowemu udziału (akcji) powstałego w konsekwencji wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia (art. 21(13) § 1-2 k.s.h.).

Jest to zatem przykład odpowiedzialności spółki dominującej za szkodę pośrednią.

Poszkodowanie wierzycieli spółki zależnej

Odpowiedzialność ta obejmuje wszystkie rodzaje spółek zależnych nie wyłączając jednoosobowych.

Przesłanką aktualizującą tę odpowiedzialność jest bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce zależnej.

Spółka dominująca odpowiada przy tym na zasadzie winy.

Dodatkowo kodeks wprowadza domniemanie, w myśl którego szkoda wierzyciela obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności. Nie jest ono jednak niepodważalne, można je bowiem obalić wykazując, że szkoda miała inną wysokość. Nie jest również wykluczone dochodzenie odszkodowania od spółki dominującej na zasadach ogólnych.

Wyłączenie odpowiedzialności spółki dominującej nastąpi jednak w przypadku, gdy obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki zależnej powstanie w czasie, gdy jest prowadzona egzekucja przez zarząd przymusowy albo sprzedaż przedsiębiorstwa spółki zależnej. 

Odpowiedzialność członków zarządu spółki zależnej za wiążące polecenie

Zarząd spółki zależnej

Niewątpliwie, zarząd spółki zależnej znajduje się w bardzo trudnej sytuacji, w przypadku, gdy nie zachodzą przesłanki uzasadniające odmowę wykonania wiążące polecenia, lecz jednocześnie polecenie to może spowodować szkodę dla sytuacji reprezentowanej przez nich spółki lub jej wierzycieli. 

Czy w sytuacji, gdy członkowie zarządu spółki zależnej, wykonują polecenie powinni ponosić odpowiedzialność?

Myślę, że wielu z Was zgodzi się ze mną, że byłoby to trudne do zaakceptowania.

Ustawodawca chyba również doszedł do takiego wniosku wprowadzając art. 21(5) k.s.h., zgodnie z którego treścią:

Członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia, w tym na podstawie art. 293, art. 300(125) i art. 483 k.s.h.

Zwłaszcza jeśli członkowie zarządu zasygnalizują pewne ryzyka, warto przyjąć tę zasadę.

UWAGA!

Powyższe wyłączenie odpowiedzialności dotyczy tylko odpowiedzialności wobec spółki, nie osób trzecich!

We wspomnianej wcześniej sytuacji – gdy wykonanie polecenia narazi wierzycieli spółki zależnej na szkodę – taką odpowiedzialność można jednak rozważać.

Wobec ograniczonej w tym zakresie odpowiedzialności spółki zależnej (uzależnionej od bezskuteczności egzekucji, zasady winy) istnieje ryzyko poniesienia odpowiedzialności przez członka zarządu spółki zależnej wobec jej wierzyciela. 

Członkowie zarządu do profesjonaliści. Powinni działać starannie i minimalizować ryzyko szkód. Przede wszystkim zawsze rozważyć czy planowane przez nich działanie (także te w wykonaniu wiążącego polecenia) nie narazi osób trzecich na szkodę.

Zarząd spółki dominującej

Czy oprócz spółki dominującej do odpowiedzialności można pociągnąć także jej reprezentantów?

Jak to bywa w życiu – w zależności od sytuacji i tak i nie 🙂

Tu również odpowiedzialność jest wyłączona, jeśli działano w interesie grupy spółek (co zresztą jest przesłanką wydania wiążącego polecenia).

Ustawodawca zastosował, znaną z innych porządków prawnych zasadę Business Judgement Rule.

Zgodnie z tą regułą działania członków organów nie można oceniać nie retrospektywnie, przez pryzmat rezultatów, ale z perspektywy prawidłowości trybu podejmowania decyzji.

Członek zarządu może bowiem podejmować uzasadnione ryzyko biznesowe – jeśli ma ono swoje oparcie w okolicznościach towarzyszących podejmowaniu decyzji, analizach czy opiniach  a on sam działał z należytą dla profesjonalisty starannością, lojalnie wobec spółki.

***

Niezależnie zatem od tego, którą ze spółek reprezentujecie pamiętajcie o dogłębnej analizie wydawanych lub otrzymanych od wiążących poleceń.

Ryzykujecie nie tylko majątkiem zarządzanej spółki, ale także pośrednio swoim własnym. O ile może udać Wam się wybronić przed wspólnikami, o tyle możliwość utraty majątku małżeńskiego (partnerskiego) może być zdecydowanie bardziej ryzykowna ☺

W razie jakichkolwiek wątpliwości zachęcam Was do kontaktu ze specjalistą. Często przecież skorzystanie z pomocy kogoś, kto zna się na rzeczy pozwala oszczędzić i czas i nerwy i pieniądze ☺

Mam nadzieję, że lektura była dla Was ciekawa – dajcie znać w komentarzach!

Pozdrawiam Was serdecznie!

Weronika Powęska
radca prawny

***

Otagowane jako: grupa kapitałowa, grupa spółek, holding, interes grupy spółek, kodeks, ksh, nowelizacja, odpowiedzialność, odpowiedzialność spółki, odpowiedzialność zarządu, polecenie, prawo, prawo cywilne, prawo holdingowe, prawo spółek, reprezentacja, ryzyko, spółka, spółka akcyjna, spółka dominująca, spółka kapitałowa, spółka zależna, swoboda działalności, umowa spółki, wspólnik, wyłączenie odpowiedzialności, zarząd