Dziś kilka słów o podejmowaniu – nie zawsze dobrych i we właściwy sposób – decyzji w spółkach kapitałowych. Środek ochrony dla interesów spółki i wspólnika stanowi uchylenie uchwały Walnego Zgromadzenia (Zgromadzenia Wspólników). Jak z pewnością wiecie, zasadą w spółkach kapitałowych jest podejmowanie czynności przez Zarząd. Niektóre działania muszą mieć jednak oparcie w uchwale wspólników.
Nie wszystkie jednak bywają podejmowane są prawidłowo. Nie każda z nich również godzi odpowiedni interes spółki i w równym stopniu każdego ze wspólników. Remedium na wyeliminowanie takiej uchwały jest jej zaskarżenie.
W jakich sytuacjach można go żądać?
Zapraszam do lektury! 🙂
Przesłanki zaskarżenia uchwały
Podstawą prawną zaskarżenia uchwały walnego zgromadzenia jest art. 422 § 1 ustawy – kodeks spółek handlowych:
Uchwała walnego zgromadzenia sprzeczna ze statutem bądź dobrymi obyczajami i godząca w interes spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie akcjonariusza może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały.
Przepis ten wymienia cztery rodzaje wadliwości uchwały:
- sprzeczność ze statutem;
- sprzeczność z dobrymi obyczajami;
- godzenie w interes spółki;
- cel uchwały w postaci pokrzywdzenia akcjonariusza.
W literaturze niemal jednolicie przyjmuje się, że dla uchylenia uchwały niezbędne jest wystąpienie łącznie co najmniej dwóch przesłanek wadliwości występujących w konkretnym zestawieniu.
Uchwała musi być zatem sprzeczna ze statutem lub sprzeczna z dobrymi obyczajami, a jednocześnie godzić w interes spółki lub zostać podjęta w celu pokrzywdzenia akcjonariusza.
Dla uchylenia uchwały wymaga się wystąpienia przynajmniej jednej przesłanki z każdej takiej „pary”.
Użyte przez ustawodawcę sformułowania mają charakter klauzuli generalnej. Nie zostały stworzone ich definicje. W orzecznictwie i literaturze jest jednak wiele przykładów pozwalających je interpretować. W oparciu o nie dziś postaram się je wyjaśnić 🙂
Uchylenie uchwały sprzecznej ze statutem
Pierwsza z przesłanek wydaje się najbardziej oczywista. Istotne jest, że sprzeczność nie może polegać na niezgodności z duchem umowy, ale musi odnosić się do konkretnego postanowieniem statutu spółki.
Uzasadniając wystąpienie tej przesłanki należy wskazać wprost naruszone uchwałą postanowienie oraz wykazać na czym polega istniejąca obiektywnie sprzeczność.
Sprzeczność ze statutem może odnosić się nie tylko do przedmiotu (treści) uchwały, ale również trybu jej podjęcia.
Przykładami takich naruszeń mogą być:
- co do treści uchwały: powołanie jako członka zarządu mającej 3-letnie doświadczenie na stanowisku kierowniczym, mimo istniejącego w statucie zapisu, że wymogiem stawianym członkom organów jest posiadanie co najmniej 5-letniego doświadczenia na takim stanowisku;
- co do trybu jej podjęcia: podjęcie uchwały zwykłą większością głosów, wbrew postanowieniu statutu, że uchwały walnego zgromadzenia podejmowane są większością ⅔ głosów.
UWAGA!
Wypływającą z orzecznictwa Sądu Najwyższego zasadą jest, że uchybienia formalne mogą być podstawą do zaskarżenia uchwały wyłącznie wtedy, gdy uchybienie takie miało wpływ na treść lub sam fakt powzięcia uchwały. Takiej oceny należy dokonać w odniesieniu do określonej sytuacji.
Co jednak w sytuacji, gdy uchwała narusza postanowienie statutu, które zostało przeniesione wprost z ustawy?
W takiej sytuacji przyjmuje się, że uchwała jest nieważna. Dlaczego? Narusza bowiem zarówno umowę, jak i ustawę, natomiast sprzeczność z ustawą jest przesłanką nieważności uchwały (art. 425 k.s.h.). Należy więc zastosować sankcję dalej idącą.
Sprzeczność z dobrymi obyczajami
Dla oceny wystąpienia tej przesłanki należy w pierwszej kolejności zdefiniować “dobre obyczaje”. Jak wspomniałam wcześniej, ustawodawca nie przewidział ich definicji. Uczynił to jednak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 października 2008 r. – III CSK 100/08:
W doktrynie oraz dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego „dobre obyczaje” w rozumieniu art. 422 § 1 KSH postrzegane są jako ogólne reguły uczciwości kupieckiej obowiązujące wszystkich uczestników obrotu gospodarczego przy prowadzeniu działalności gospodarczej, w tym spółki akcyjne (przedsiębiorców), jej organy statutowe i samych akcjonariuszy.
Kolejne ważne dla interpretacji tej przesłanki wskazówki znajdziemy w wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 marca 2013 r. – I CSK 407/12
Do dobrych obyczajów w rozumieniu art. 422 § 1 KSH należy nakaz lojalności akcjonariuszy względem siebie i spółki, przejawiający się między innymi w poszanowaniu określonej stałej praktyki podejmowania przez akcjonariuszy uchwał (…).
Podejmując próbę wykazania naruszenia uchwałą dobrych obyczajów nie powinno się ograniczać do ogólnego stwierdzenia, że takie obyczaje naruszono. Należy jednak określić konkretne obyczaje, wobec których uchwała stoi w sprzeczności.
Jest to obowiązek powoda w postępowaniu o uchylenie uchwały.
Godzenie w interes spółki powodujące uchylenie uchwały
Interesu spółki nie można utożsamiać bezpośrednio z interesem wspólników większościowych, ani interesem jedynego wspólnika. Kwestię tę wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 listopada 2009 r. (sygn. akt I CSK 158/09).
Interes spółki handlowej należy postrzegać jako wypadkową (wypośrodkowaną funkcję) interesów wszystkich grup jej wspólników (zarówno większościowych, jak i mniejszościowych), określaną z uwzględnieniem zastrzeżonego w umowie lub w statucie spółki wspólnego celu do osiągnięcia którego wspólnicy zobowiązali się dążyć.
Co oczywiste, interes spółki przedstawia się w jej stanie majątkowym. W tym kontekście godzenie w interes spółki stanowi podejmowanie uchwał niekorzystnych ekonomicznie.
Takimi uchwałami będą uchwały, które:
- w sposób nieuzasadniony uszczuplają majątek spółki (uchwała o wyrażeniu zgody na nabycie przez spółkę mienia o zawyżonej, nierynkowej cenie);
- powodują brak możliwości jego powiększenia (uchwała ograniczająca rentowną działalność spółki).
Interes spółki może mieć również charakter niemajątkowy. Takim interesem może być utrzymanie przez spółki jej renomy. Przykładem uchwały naruszającej taki interes spółki będzie uchwała wyrażająca zgodę na finansowanie przez spółkę fundacji, której statutowe cele są etycznie wątpliwe. Takie działanie mogłoby bowiem podważyć zaufanie kontrahentów do spółki.
Na marginesie październikowa nowelizacji k.s.h. wprowadziła także pojęcie interesu grupy spółek. W tym kontekście ważne okazuje się rozstrzygnięcie który z interesów – własny spółki czy interes grupy, powinien mieć decydujące znaczenie. Ustawodawca w części przesądził ten problem uprawniając spółkę zależną do odmowy wykonania wiążącego polecenia. Może mieć to miejsce w przypadku sprzeczności z jej własnym interesem i wyrządzenia spółce zależnej szkody, która nie zostanie naprawiona w terminie 2 lat. Więcej o tym przeczytacie w moim wpisie dotyczącym grupy spółek.
Uchylenie uchwały podjętej w celu pokrzywdzenia wspólnika
Pokrzywdzenie akcjonariusza to niewątpliwie naruszenie lub zagrożenie jego interesu. Podobnie jak interes spółki, interes wspólnika może mieć charakter majątkowy lub niemajątkowy.
Przy ocenie wystąpienie tej przesłanki istotne jest nie tylko czy nastąpiło pokrzywdzenie akcjonariusza w wyniku podjęcia uchwały, ale czy uchwała została podjęta w celu takiego pokrzywdzenia. Słusznie zauważył to Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 15 listopada 2012 r. (I ACa 1036/12):
Ocena, czy kwestionowana uchwała ma na celu pokrzywdzenie wspólnika, musi być przeprowadzona w formie odpowiedzi na pytanie czy w podjęto tę uchwałę po to by pozycję tę osłabić i w ten sposób doprowadzić do jego pokrzywdzenia (…).
W jakich sytuacjach możemy mówić o pokrzywdzeniu akcjonariusza?
Najogólniej są to sytuacje, w których konkretnego akcjonariusza pozbawiono określonych praw lub prawa te ograniczono. Może to dotyczyć uprawnień, które akcjonariusz wcześniej posiadał wcześniej, ale i takich, które – z wyłączeniem konkretnej osoby – przyznano pozostałym wspólnikom.
Przykładem może być uchwała, w której postanowiono, że dla uchwał dotychczas podejmowanych jednomyślnie wystarczającym będzie podjęcie ich określoną liczbą akcji, która przypada wyłącznie na pozostałych akcjonariuszy.
Ta przesłanka zaktualizuje się również, gdy na danego akcjonariusza nałożono obowiązki, które nie występują po stronie pozostałych wspólników. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku ustalenia, że tylko akcjonariusz posiadający mniej niż 200 akcji musi uzyskać zgodę spółki na zbycie części lub całości akcji, zaś w spółce występuje tylko jeden taki akcjonariusz.
***
Wystąpienie przesłanek do uchylenia uchwały walnego zgromadzenia jako kwestia ocenną wymaga zawsze skrupulatnej analizy. Wpływ na tę ocenę wywierają przede wszystkim konkretne zasady funkcjonowania danej spółki.
Jeśli macie wątpliwości czy negatywnie odbierana przez Was uchwała spełnia przesłanki do jej uchylenia – skorzystajcie z wiedzy specjalistów.
Już niedługo kolejne ciekawe artykuły – zapraszam serdecznie do obserwowania bloga!
Pozdrawiam,
Weronika Powęska
radca prawny
***
Grupa spółek – czyli holding po nowelizacji
Dziś tematem będzie grupa spółek – pojęcie stanowiące trzon zmian wprowadzonych przez ustawodawcę październikową nowelizacją kodeksu spółek handlowych.
Jest to drugi post z rozpoczętego uprzednio cyklu poświęconego prawu holdingowemu.
Z pierwszym postem tego cyklu – dotyczącym zakresu nowelizacji – możecie zapoznać się tutaj. (…)
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }