Wspólne działanie nie zawsze oznacza jednomyślność – wie o tym każdy, kto uczestniczy w spółach i innego rodzaju komitywach. Bywa, że uchwała Zgromadzenia Wspólników (Walnego Zgromadzenia) np. narusza interes wspólnika, który nie pozostaje w takiej sytuacji bezbronny. O tym, kiedy można zaskarżyć uchwałę w szczegółach przeczytacie tutaj. Kodeks spółek handlowych wskazuje także kto może żądać uchylenia uchwały. Wątpliwości budzi jednak to czy były członek zarządu mogą wytoczyć powództwo o uchylenie uchwały?
Dzisiejszy wpis poświęcę właśnie temu zagadnieniu. Jeśli chcecie się z nimi zapoznać serdecznie zapraszam do dalszej lektury! 🙂
Dlaczego były członek zarządu nie ma prawa do skarżenia uchwały?
Tę kwestię wyjaśniał Sąd Najwyższy – m.in. w wyroku z dnia 11 stycznia 2002 r. (sygn. akt IV CKN 1503/00).
Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że prawo do zaskarżenia uchwały może przysługiwać urzędującym, a nie odwołanym organom spółki i ich członkom. Tym samym zanegował możliwość wytoczenia powództwa przez byłych członków zarządu.
Uzasadnieniem dla tego stanowiska był cel, jaki zdaniem Sądu Najwyższego przyświeca zaskarżaniu uchwały:
Uprawnienie dla organów spółki i ich członków do zaskarżania uchwał wspólników służyć powinno nie ochronie osobistych interesów członków organów, lecz ochronie interesów spółki.
Sąd Najwyższy zauważył, że na byłych członkach zarządu nie spoczywa – od chwili ich rezygnacji lub odwołania – obowiązek dbałości o interes spółki. Obowiązek taki wynika bowiem z faktu sprawowania funkcji członka zarządu, zatem ustaje z chwilą odwołania.
Wyjątek!
Wyjątkiem jest sytuacja, w której były członek zarządu (mimo odwołania lub rezygnacji) pozostaje jednocześnie wspólnikiem spółki.
Trzeba pamiętać – o czym w szczegółach przeczytacie tutaj – że uprawnienie do zaskarżenia uchwały przysługuje także wspólnikowi. Nie ma przy tym znaczenia ewentualne członkostwo w organie spółki.
W takim wypadku skarżący musi zatem wykazać swoje uprawnienie powołując się na stosunek uczestnictwa w spółce.
To jednak nie wszystko! 🙂
Musi także wykazać spełnienie przesłanek warunkujących możliwość zaskarżenia uchwały (o której szerzej piszę tutaj). Taka sytuacja ma miejsce, gdy głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu.
Przedstawiciele literatury także wskazują, że za brakiem uprawnienia byłego członka organu do zaskarżenia uchwały przemawia ratio legis regulacji, którym jest ochrona praw spółki oraz jej uczestników. Nie mieści się w nim zaś ochrona interesów prawnych odwołanego funkcjonariusza.
Kiedy były członek zarządu może zaskarżyć uchwałę?
W orzecznictwie pojawia się także pogląd, że członkom zarządu przysługuje legitymacja do zaskarżenia uchwały.
Pogląd ten wyraził także Sąd Najwyższy w dwóch wyrokach: wyroku z dnia 31 marca 2006 r. (sygn. akt IV CSK 46/05) oraz wyroku z dnia 13.02.2004 r. (sygn. akt II CK 438/02).
Jak widzicie – ile składów sądu – tyle poglądów 🙂
Skąd taka zmiana? Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na kwestię przedmiotu (treści) skarżonej uchwały.
Otóż, powyższy pogląd został wyrażony w kontekście uchwał odwołujących określoną osobę z funkcji członka organu.
Wyroki należy zatem odnosić do zatem takiej uchwały, którą de facto odebrano danemu członkowi zarządu prawo prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania. Razem z utratą tych uprawnień, kierując się samym brzmieniem ustawy, należałoby uznać, że tym samym pozbawiono odwołaną osobę prawa skarżenia uchwał. I to właśnie możliwość zakwestionowania tej utraty ma uzasadniać dalsze trwanie legitymacji.
Przyznanie takiej legitymacji – według Sądu Najwyższego – powinno nastąpić także w jeszcze jednej sytuacji. Uznano, że “wykładnia systemowa i celowościowa art. 422 § 2 pkt 1 (art. 250 pkt 1) k.s.h. przemawia też za uznaniem uprawnienia byłego członka zarządu lub rady nadzorczej do zaskarżenia uchwały walnego zgromadzenia w przedmiocie udzielenia mu absolutorium.”
Moim zdaniem jest to zasadne. Brak absolutorium może skutkować odpowiedzialnością wobec spółki – finansową i osobistą (w tym odwołaniem z członkostwa w organie spółki). Członek organu – stojąc na stanowisku, że brak było przesłanek uzasadniających odmowę udzielenia mu absolutorium – powinien mieć możliwość obrony!
Przedstawiciele literatury prezentują także dalej idące głosy. Niekiedy wskazują, że uprawnienie odwołanego członka rozciąga się także na inne uchwały powzięte na zgromadzeniu, na którym doszło do jego odwołania lub też na wszystkie uchwały podjęte w okresie sprawowania przezeń mandatu.
Poglądy te pozostają nie bez racji, jednak nie są powszechne. Z tego względu kluczowa dla uzasadnienia legitymacji będzie przywołana w pozwie argumentacja.
Rozstrzygnięcie sporu – były członek zarządu bez legitymacji!
Spór dotyczący legitymacji osoby odwołanej ze składu organu spółki został rozstrzygnięty w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 2007 r., sygn. akt III CZP 94/06.
W uchwale tej, opartej na szeroko przedstawionej argumentacji, odmówiono legitymacji do zaskarżenia uchwały byłemu członkowi zarządu.
Uchwale tej została nadana moc zasady prawnej. Powyższe nie oznacza, że wyrażony przez Sąd Najwyższy pogląd stał się prawem obowiązującym. Skutki są jednak zgoła podobne :-). Taka zasada zyskuje formalnie moc wiążącą w obrębie Sądu Najwyższego. Wiąże zatem wszystkie składy orzekające Sądu Najwyższego.
Uchwałę wydano w kontekście wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą. Sądy korzystają jednak z wyrażonego w niej poglądu także przy rozstrzyganiu powództw o uchylenie uchwały.
Zaskarżanie uchwał dotyczących absolutorium a ochrona dóbr osobistych
W związku z odmówieniem byłym członkom zarządu możliwości zaskarżenia uchwały poszukuje się rozwiązania mogącego zabezpieczyć ich interesy w inny sposób.
W tym kontekście warto zwrócić uwagę na prezentowany w literaturze pogląd, zgodnie z którym niektóre uchwały – np. o nieudzieleniu absolutorium członkowi zarządu mogą naruszać dobra osobiste członka organu.
Takie stanowisko zajął m.in. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 29 grudnia 2016 roku (sygn. akt VI ACa 1012/15) wskazując, że:
uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy w przedmiocie odmowy udzielenia absolutorium może prowadzić do naruszenia czci osoby, której dotyczy
Kierując się treścią uchwały Sądu Najwyższego najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest poszukiwanie ochrony w drodze powództwa o naruszenie dóbr osobistych.
Dodatkowo, jak wskazuje się w literaturze pożądane jest, by uchwała bezzasadnie odmawiająca udzielenia absolutorium mogła zostać usunięta z obrotu w drodze powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały (taki pogląd, który w pełni popieram, wyraża m.in. S. Sołtysiński).
***
Jak widzicie kwestia legitymacji byłych członków organów od lat budziła spore kontrowersje.
Sąd Najwyższy jedynie pozornie siłą swego autorytetu rozstrzygnął swym ten spór. Kwestia ta dalej stanowi przedmiot licznych rozważań. Nie wszyscy bowiem zgadzają się z przywołanym w uchwale poglądem.
Są oczywiście argumenty żeby bronić każdego z powołanych stanowisk. W większości przypadków jednoznaczne przesądzenie wyboru właściwych rozwiązań uzależnione jest od konkretnych okoliczności sprawy.
Jeśli zatem masz taką sytuację – i zastanawiasz się czy zaskarżyć uchwałę wspólników – zapraszam do kontaktu 🙂
Pozdrawiam,
Weronika Powęska
radca prawny
***
Niedawno zwróciłam Waszą uwagę na istniejącą w kodeksie spółek handlowych instytucję uchylenia uchwały walnego zgromadzenia. Szczegółowe omówienie przesłanek, których ziszczenie daje możliwość zaskarżenia uchwały znajdziecie tutaj. Dziś natomiast poruszę równie ważną kwestię – uprawnienie do zaskarżenia uchwały.
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }